1404/05/11 11:45:12
"تغذیه با شیرمادر؛ اولویت امروز ، سلامت فردا "
هفته جهانی تغذیه با شیرمادر(2025)
16 – 10مرداد 1404
مقدمه
شیر مادر نمونه ای از ارتباطات عمیق بین سلامت انسان و اکوسیستم می باشد زیرا غذایی طبیعی و تجدید پذیر و از لحاظ زیست محیطی ایمن و سبز است. تولید و عرضه آن به شیرخوار به عنوان مصرف کننده، بدون نیاز به بسته بندی و بدور از آلودگی و تولید زباله است. در مقابل، تغذیه با شیرخشک اثرات زیست محیطی فاحشی دارد که موجب تخریب طبیعت، تهی کردن منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی به راه های مختلف می شود. کارخانجات لبنی باعث تولید گازهای گلخانه ای می شوند. علاوه بر این، تولید، بسته بندی، ذخیره سازی، توزیع و آماده سازی فرمولای شیرخواران شامل مصرف قابل توجه سوخت های فسیلی و مقادیر زیادی آب می شود و تغییرات اقلیمی را بیشتر تشدید می کند.
همچنین تغذیه با شیر مادر بهترین و کامل ترین غذا در دو سال اول زندگی شیرخوار است و مزایای بی شمار برای شیرخوار ( وجود آنتی بادی ها، پیشگیری از عفونت های گوش، دستگاه تنفسی و اسهال ، بیماری آسم ، پیشگیری از پوسیدگی دندان و ناهنجاری فک، افزایش هوش کودک و...) و برای مادر (کاهش خطر ابتلا به سرطان و...) دارد.
1000 روز اول زندگی از زمان تشکیل نطفه تا دو سالگی کودک، فر صت طلایی برای رشد و کسب مهارت های کلیدی کودک است و در واقع اساس تکامل انسان در این دوران شکل می گیرد. بنابراین تدوین و اجرای سیاست هایی که تغذیه مطلوب شیرخواران و کودکان را حفظ، ترویج و حمایت می کند باید شامل تامین امنیت غذایی برای تمام زنان باردار و شیرده باشد. بعلاوه شیر مادر امنیت غذایی را برای شیرخواران از آغاز زندگی فراهم کرده و به چرخه اقتصاد کل خانواده نیز کمک میکند.
در تو صیه های دینی و مذهبی نیز از جمله در قرآن کریم در سوره بقره آیه ،۲۳۳ همچنین بحارالانوار، وسائل الشیعه، فروع کافی، تفسیر نمونه، المیزان و ... به اهمیت شیر مادر تاکید شده است. به طور کلی اکثریت قریب به اتفاق مادران، با توجه به بستر فرهنگی جامعه ایرانی، وجود سیاست ها و دستورالعمل های کشوری در راستای ترویج تغذیه با شیرمادر، برای تغذیه شیرخوار خود شیر مادر را انتخاب می کنند.
برنامه های اجرایی
با توجه اهمیت شیر مادر در سلامت خانواده و جامعه، همه ساله در10-16 مرداد ماه مصادف با 1-7 آگوست هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر بزرگداشت آن با توجه به شعار سال برگزار می گردد. شعار ام سال "تغذیه با شیرمادر؛ اولویت امروز ، سلامت فردا " تعیین شده است که هدف آن همکاری و مشارکت همه جانبه در بهبود وضعیت شیردهی برای همگان و تامین سلامت آیندگان است.
برای رسیدن به این هدف، اقدامات هماهنگ مورد نیاز است. تمرکز بر موارد زیر می تواند تاثیرگذارباشد:
1- تامین امنیت غذایی حتی در زمان بحران
2- برنامه ریزی در پیشگیری سوء تغذیه در کودکان
3- امکان دسترسی همگانی به خدمات بهداشتی اولیه و کاهش هزینه های بهداشتی و درمانی
علی رغم پیشرفت های قابل توجهی که صورت گرفته است، هنوز شکاف بین سیاست و اجرا وجود دارد به منظور پر کردن شکاف های موجود ابتدا باید عواملی که در بروز این چالش ها تاثیر گذار هستند، مانند عوامل ساختاری، سازمانی و بین فردی و اجتماعی شناسایی شوند و سپس چالش ها و مشکالت موجود بررسی شود که اهم آن به شرح زیر است:
·اجرای بهینه سیاست های کشوری ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران شاغل و جوانی جمعیت و حمایت از خانواده و اجرای ده اقدام بیمارستان دوستدار کودک و...
·برگزاری مستمر جلسات کمیته های ترویج تغذیه با شیر مادر
· سیستم ثبت و جمع آوری اطلاعات و سیستم پایش و ارزشیابی مستمر و یکپارچگی سامانه های ارائه خدمات
· تفاوت فرهنگی، اجتماعی ، اقتصادی در مناطق شهری و روستایی که در شاخص های تغذیه با شیر مادر میزان دسترسی به اطلاعات و کمک و حمایت از مادران به خدمات بهداشتی تاثیر گذار است
· تدوین اقدامات و سیاست هایی که در فرایند تجویز، تامین و توزیع شیرخشک منجر به تبلیغ و ترغیب در استفاده غیر ضروری از شیر مصنوعی می شود.
· تبلیغات سوء شرکت های تولید و توزیع کننده شیر مصنوعی و سایر محصولات جانشین شونده های شیر مادر؛ اقدام قانونی برای اجرای کد بین المللی جانشین شونده های شیر مادر
· تصمیمات موثر و به موقع در بحران ها
· تبلیغات در زمینه شیر خشک در زمان بحران و تشویق و ترغیب خانواده ها به قطع تغذیه با شیرمادر یا شروع تغذیه تکمیلی نامناسب در این زمان که موجب افزایش خطر سوء تغذیه ، بیماری و مرگ و میر می گردد.
· مهارت ناکافی کارکنان در مورد شیردهی و مشاوره شیردهی
· باورهای غلط و دریافت اطلاعات نادرست از منابع غیر معتبر(فضاهای مجازی، افراد دیگر و...)
· دسترسی کافی به خدمات با استاندارد بالا برای همه مادران شیرده به عنوان یک عامل موثر در شاخص تغذیه انحصاری با شیر مادر
· چالش های اجرای بهینه اقدامات ده گانه بیمارستان های دوستدار کودک:
O اجرای نادرست و ناقص اقدام 4 " تماس پوست به پوست بلافاصله پس از تولد مادر و نوزاد و شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول
O مشکلات شیردهی به ویژه پس از ترخیص که یکی از دلایل آن تاخیر در تماس پوست با پوست و شیردهی زودهنگان است .
O اجرای نادرست و ناقص اقدام 7 و 8 "عدم رعایت هم اتاقی مادر و شیرخوار و تغذیه با شیر مادر بر حسب تقاضا."
O استفاده از جانشین شونده های شیر مادر در بیمارستان ها بدون هیچ دلیل پزشکی که منجر به انتخاب ناآگاهانه والدین برای عدم شیردادن شیرخوار می شود.
O محدود بودن اتاق های استراحت و شیردهی مادران که منجر به عدم امکان حضور مادر در کنار شیرخوار می شود. O آمار بالینی سزارین که منجر به قطع شیردهی زودتر از موعد می گردد
O کم بودن بانک شیر برای نوزادان نارس و بیمار و عدم دسترسی جغرافیایی برای همه به بانک شیر که منجر به دسترسی ناعادلانه می شود.
راه حل ها / اقدامات
Oاعطای مرخصی زایمان با حقوق به مادر و پدر برای مشاغل رسمی ، غیر رسمی، دولتی و خصوصی
O الزام کارفرمایان به اجرای قانون کار و حمایت از مادران و شیرخواران.
Oالزام قانونی برای راه اندازی اتاق های شیردهی در محل های کاری و فراهم کردن امکان مراقبت از کودکان با راه اندازی مهد کودک در جوار محل کار
O فراهم نمودن امکانات حمایت از شیردهی مادران در محیط های کاری دوستدار خانواده، سازمان ها، مکان های عمومی مانند رستوران و مکانهای تفریحی و زیارتی و...
O تعریف استانداردهای دریافت "لوح دوست دار شیر مادر" برای محیط های کاری
O تغذیه با شیرمادر سپر حفاظتی برای شیرخواران در بحران هاست و ضمن تغذیه مناسب کودک آرامش روحی و روانی را برای مادر و کودک به همراه می آورد.
O مادران وقتی فرزندان خویش را در آغوش می گیرند و شیر می دهند با ترشح هورمون " اکسی توسین" به نهایت آرامش و عشق می رسند و این یکی از بزرگترین هدیه های الهی به هردوی آنهاست.
O شیر مادر یک منبع غذایی سالم و ایمن برای شیرخواران و بطور آنی در دسترس است و حفاظت فعال در برابر بیماری ها را فراهم نموده و شیرخوار را گرم و نزدیک مادر نگه می دارد. ضمنا با توجه به کمبود احتمالی منابع آبی و چالش موجود در تامین امنیت آن در بحران ها، شیر مادر به عنوان یک راهکار موثر کمک کننده باشد.
O تغذیه زودرس و انحصاری با شیرمادر در 6 ماه اول عمر، و تداوم تغذیه با شیرمادر تا ۲ سالگی یا بیشتر همراه با عرضه غذاهای کمکی مناسب و سالم به شیرخوار ، حفاظت مطلوبی در برابر بسیاری از خطرات از جمله خطرات محیطی در بحران فراهم می کند.
O در بحران ها شیرخواران و کودکان کم سن در برابر سوء تغذیه ، بیماری ها و مرگ آسیب پذیرند. شیرمادر آنان را فعاالنه حفاظت می کند.
1-کارکنان بهداشتی و درمانی: در کلیه سطوح، نقش اساسی در حمایت از تغذیه با شیر مادر ایفا می کنند و برای توسعه و پایداری برنامه، گذراندن دوره های آموزشی قبل و ضمن خدمت منظم برای همه کارکنان و برنامه های آموزش مستمر مشاورین و مربیان، ضروری است
مشاورین شیردهی دوره دیده: افراد دوره دیده هستند که تخصص و مهارت کافی در مدیریت بالینی شیردهی دارند و در مراکز مشاورین شیردهی دوره دیده بهداشتی درمانی فعالیت می کنند. این افراد برای ارزیابی تمام چالش های شیردهی و تغذیه با شیر مادر در مورد مادر و شیرخوار آموزش دیده اند و ابزارها و تکنیک های رفع آنها را می دانند.
ماما و پرستارها: این افراد از مادران و همسران آنان در دوران بارداری، قبل زایمان و حین زایمان و پس از زایمان حمایت کرده و مراقبت های دوستدار مادر و کودک را می شناسند و بدرستی اجرا می کنند. همچنین می توانند با اطلاعات نادرست ، باورهای غلط و مشکلات فرهنگی مقابله کنند.
پزشکان خانواده و پزشکان عمومی: نسبت به اهمیت تغذیه با شیر مادر، خطرات استفاده از شیر مصنوعی آگاهی دارند و از تغذیه شیرخوار با شیر مادر حمایت می کنند. در صورت بیماری مادر به منظور درمان ایمن ، از تجویز داروهایی که منع مصرف شیردهی دارد، اجتناب می کنند . در صورت نیاز، مادر را برای حمایت و کمک افراد متخصص و مشاوره در امر شیردهی ارجاع می دهند.
متخصصان زنان و زایمان: نقش اساسی در اجرای سیاست دوستدار مادر ایفا می کنند و موارد زایمان متخصصین زنان و زایمان سزارین و زایمان با استفاده از مداخلات غیر ضروری مانند استفاده از ابزار و بی حسی مادر را بر روی تغذیه با شیر مادر و شیردهی تاثیر منفی دارد را به حداقل می ر سانند . همچنین در اجرای سیاست بیمارستان دوستدار کودک، مسئولیت برقراری بلافاصله تماس پوست به پوست و شروع شیردهی در عرض یک ساعت به خصوص بعد از زایمان سزارین و اطمینان از کمک و حمایت های الزام شیردهی پس از زایمان برا به عهده دارند. متخصصین اطفال و فوق تخصص نوزادان: توصیه های متخصصان اطفال به والدین تأثیر بسزایی در انتخاب نوع تغذیه شیرخوار دارد. لذا آگاهی و مهارت کافی افراد در خصوص اهمیت تغذیه با شیر مادر، خطرات استفاده از شیر مصنوعی و عدم تجویز شیر مصنوعی خارج از دستورالعمل ضروری است. بعلاوه مهارت های اساسی حمایت از شیردهی و مدیریت شیردهی در هنگام بیماری را داشته باشند.
سیاستگذاران در مراکز و سازمان های بهداشتی درمانی / مدیران و مسئولین مراقبت های بهداشتی درمانی: بر اساس اقدامات و سیاستگذاری ها، باید مراقبت های بهداشتی درمانی آموزش دیده به تعداد کافی در تمام سطوح (بیمارستان های دوستدار کودک و مراقبت های تغذیه با شیر مادر و مشاوره شیردهی( مراکز و واحدهای ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی وجود داشته باشند . بودجه کافی برای آموزش و تربیت افراد مرتبط به عنوان خط مشی خدمات بهداشتی تخصیص داده شود. تولیدکنندگان و توزیع کنندگان محصولات و فراورده های جانشین شونده شیر مادر فقط در چارچوب دستور العمل به عنوان حامی مالی برنامه باشند
2-جامعه، که نقش مهمی در حمایت ملی و بین المللی در حفظ و حمایت از برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر دارند. آنها باید از استراتژی های شرکت های تولید و توزیع کننده جانشین شونده های شیر مادر در ارائه اطلاعات غلط و ترویج غیر اخلاقی شیر مصنوعی آگاهی داشته باشند. فعالان برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر در جامعه نیاز به آگاهی و کسب مهارت برای درک چگونگی حمایت از مادران و خانواده های شان دارند. آنها می توانند با همکاری با کارکنان بهدا شتی و درمانی برای تغذیه با شیر مادر به والدین کمک کنند و نیز در زمان ترخیص والدین از بیمارستان و احتمال قطع ارتباط مادر به منظور ادامه خدمات در خصوص پیگیری تغذیه با شیر مادر از والدین حمایت نمایند.
جامعه نقش مدیران و کارفرمایان در مشاغل دولتی و غیردولتی: با قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را آشنا بوده و از اجرای آن حمایت کنند.
روحانیون، هیئت ها و گروه های مذهبی: روحانیون و گروه های مذهبی آموزش و پشتیبانی و حمایت از والدین را در جوامع خود فراهم می کنند.
پدران و سایر اعضا خانواده: برای حمایت از مادران برای شیر دادن نقش بسیار مهمی دارند لذا باید از فواید تغذیه با شیر مادر و و چگونگی کمک عملی به مادر برای انجان شیردهی موفق آگاهی داشته باشند استفاده از شیر مصنوعی را به مادر توصیه نکنند. و از توجه و توصیه باورهای غلط و نادرست (باورهای محلی و منطقه ای فرهنگی نادرست) که در شیردهی اختلال ایجاد می کند جلوگیری و اجتناب کنند.
رسانه: رسانه های جمعی می توانند از طریق مشارکت و همکاری با متخصصین برای نشر و انتقال اطلاعات صحیح و بی طرفانه بدور از سوگیری و عوامل مخدوش کننده ، تغذیه با شیر مادر را ترویج ، حمایت و پشتیبانی نموده و به حفظ و ارتقاء برنامه کمک کنند. باید از تأثیر سوء تبلیغات و بازاریابی غیر اخلاقی شیر مصنوعی بر روی تغذیه با شیر مادر مطلع و آگاه بوده تغذیه با شیر مادر و شیردهی را از طریق عادی (هنجار) سازی آن با استفاده از رسانه ها و راههای ارتباطی آنها ، کانال ها و ... ترویج دهند و الزامات کد بین المللی را رعایت نمایند. جوانان: این قدرت را دارند که با استفاده از رویکردهای نوآورانه، هنجارهای اجتماعی را تغییر دهند . جوانان بنابراین می توانند نقش فعالی در حمایت و دفاع از ایجاد محیط و شرایط مناسب برای شیردهی ایفا کنند . لذا می توان از طریق مدرسه و مراکز بهداشتی درمانی در مورد شیردهی به عنوان بخشی از حمایت خانواده و جوانی جمعیت آموزش داد.
پیام های کلیدی
· همکاری و مشارکت همه جانبه جهت رفع چالش های موجود در شیردهی
· سیاست ملی جامع تغذیه شیرخوار و کودک خردساا همراه با یک برنامه اجرایی و عملیاتی در جهت حمایت از شیردهی
· ارائه مرخصی مادر/پدری/ والدین کافی، گدر دو بخش دولتی و غیر دولتی در حمایت از زایمان و سپس حمایت از شیر مادر در محیط کار
·اقدامات ده گانه بیمارستان دوستدار کودک و راه اندازی بانک شیر برای حمایت از شیردهی زودهنگان و تداون آن تا پایان دو سال
·استفاده از گروه های حامی و اعضای جامعه برای ایجاد حمایت مناسب از تغذیه با شیر مادر برای جمعیت های آسیب پذیر جهت چالش های موجود دربهبود وضعیت شیردهی