هپاتیت

هپاتیت به معنای التهاب کبد می‌باشد که توسط عوامل مختلف عفونی( نظیر ویروس‌ها) از جمله هپاتیت B و C و نیز عوامل غیرعفونی (نظیر برخی داروها، مصرف الکل و ...) ایجاد می‌شود. گاهی هپاتیت با کلمه "زردی" عنوان می‌شود، ولی فراموش نکنید که همیشه زردی در فرد مبتلا به هپاتیت ممکن است بروز نکند.

هپاتیت C یک بیماری عفونی است که توسط ویروسی به همین نام ایجاد می‌شود. محل استقرار اصلی این ویروس در کبد می‌باشد و طیفی از علائم ممکن است در فرد مبتلا ایجاد شود. در اغلب موارد، به‌صورت بی‌علامت بوده ولی با ورود به مراحل پیشرفته هپاتیت مزمن، علائم ناشی از نارسایی کبدی در فرد ایجاد می‌شود که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

مقصد نهایی ویروس هپاتیت C پس از ورود به بدن، کبد می‌باشد که از طریق راه‌های زیر وارد بدن می‌شود:

1. استفاده از وسایل مشترک در تزریق و ورود خون/فرآورده‌های خونی آلوده به بدن
2. تماس جنسی با فرد مبتلا
3. از طریق مادر مبتلا به نوزاد

قدرت انتقال هپاتیت C در تماس‌های مذکور، ۱۰ برابر بیشتر از HIV می‌باشد. خطر انتقال هپاتیت C از مادر مبتلا به نوزاد در طول بارداری و زایمان حدود ۷٪ می‌باشد و اگر مادر هم‌ زمان مبتلا به HIV نیز باشد، به ۱۲٪ می‌رسد. مدت زمان ماندگاری ویروس هپاتیت C در خارج از بدن، حداقل ۱۶ ساعت می‌باشد.

هپاتیت C از طریق تماس‌های معمول زیر منتقل نمی‌شود:

• کار کردن با یکدیگر و زندگی دسته‌جمعی، هم‌صحبت شدن و معاشرت‌های اجتماعی یا تماس‌های روزمره
• با مبتلایان هم‌سفر بودن، هم‌کلاس بودن، نشستن در کنار یکدیگر
• سوار شدن در اتوبوس و تاکسی و استفاده از تلفن‌های عمومی
• غذا خوردن، آشامیدن و یا استفاده از وسایل و ظروف غذاخوری
• اشک و بزاق و از راه هوا (عطسه و سرفه)
• استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک مثل حمام، توالت و استخر
• توسط حیوانات، نیش حشرات

راه‌های پیشگیری از انتقال هپاتیت C:

با در نظر گرفتن راه‌های انتقال، می‌توان راه‌های پیشگیری را شناخت:

1. عدم استفاده از وسایل مشترک در تزریق، غربالگری خون‌های اهدایی در انتقال خون
2. استفاده از کاندوم در روابط جنسی پرخطر
3. درمان مبتلایان به هپاتیت C

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C قرار دارند؟

در واقع، هر فردی که در معرض ویروس هپاتیت C قرار گیرد، به‌گونه‌ای که ویروس وارد بدن شود، ممکن است مبتلا به بیماری شود. اما خطر ابتلا در گروه‌های زیر بیشتر می‌باشد:

• افراد با سابقه اعتیاد تزریقی به دلیل استفاده از وسایل مشترک در تزریق (شایع‌ترین راه انتقال است)
• پرسنل بهداشتی-درمانی به دلیل عدم رعایت اصول احتیاطات استاندارد
• هر شکلی که اشتراک در استفاده از وسایل تیز و برنده وجود داشته باشد (نظیر خالکوبی و ...)
• مردان همجنس‌گرا، خصوصاً در افرادی که از مواد محرک (شیشه و ...) در تماس‌های جنسی استفاده می‌کنند یا مبتلا به سایر عفونت‌های آمیزشی هستند.

روابط جنسی با غیرهمجنس نقش چندانی در انتقال هپاتیت C ندارد.

علائم:

به‌طور کلی در هپاتیت C، چه در فاز حاد بیماری و چه در بیماران با هپاتیت مزمن، در اغلب موارد علائم خفیف می‌باشد و حتی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. ممکن است سال‌ها طول بکشد تا زمانی که تخریب شدید کبدی رخ داده باشد و متوجه ابتلا در فرد شویم.

در مرحله حاد بیماری و با ورود ویروس هپاتیت C به بدن، در کمتر از ۲۰٪ موارد ممکن است علائمی مانند:

• تب مختصر
• درد در سمت راست و بالای شکم (در محل کبد)
• تهوع
• استفراغ
• بی‌اشتهایی
• ادرار تیره
• زردی

ایجاد شود که معمولاً بسیار خفیف است. در کمتر از چند هفته، علائم برطرف می‌شود و فرد وارد مرحله‌ای می‌شود که علائمی ندارد و بر اساس سیر بیماری، ممکن است ویروس خودبه‌خود از بدن پاک شده و فرد بهبود یابد، یا به سمت بیماری مزمن پیشرفت کند.

در حدود ۲۰ تا ۳۰٪ افرادی که مبتلا به هپاتیت C می‌شوند، با گذشت ماه‌ها، بیماری در بدن از بین رفته و از ویروس پاک می‌شود. این گروه افراد، در واقع به‌عنوان درمان‌یافته بدون نیاز به دارو محسوب می‌شوند. در سایر افراد (حدود ۷۰ تا ۸۰٪)، ویروس در کبد باقی مانده و به‌تدریج بیماری پیشرفت می‌کند و از این میان، تعدادی نیز پس از سال‌ها به سمت نارسایی شدید کبدی می‌روند که به نام سیروز شناخته می‌شود. در درصد اندکی نیز، در انتها احتمال بروز سرطان کبد وجود دارد.

علائم هپاتیت C مزمن:

علائمی که با پیشرفت بیماری هپاتیت C در فرد ممکن است ایجاد شود، نشان داده شده است:

• علائم گوارشی (بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال، مدفوع روشن)
• دردهای مفصلی و استخوانی
• ضعف و بی‌حالی
• سردرد
• درد شکم
• بثورات جلدی در پاها
• خارش و زردی

این علائم با شدت و ضعف متفاوت در بیماران دیده می‌شود.می‌توان دریافت که ابتلا به هپاتیت C، در صورتی که بهبود خودبه‌خودی نداشته باشد، می‌تواند فرد را به‌تدریج به سمت نارسایی کبد پیش ببرد.

در واقع در ۲۰ تا ۳۰٪ موارد، فردی که مبتلا به هپاتیت C مزمن شده باشد، پس از گذشت ۲۰ تا ۲۵ سال دچار سیروز (سختی کبد) می‌شود که با علائمی چون:

• تهوع
• زردی
• خارش پوست
• ورم پا
• سوءتغذیه
• خستگی
• خواب‌آلودگی

ظاهر می‌شود. در طی سال‌های بعدی، حدود ۱ تا ۴٪ مبتلایان به سیروز، بیماری شدیدتری پیدا می‌کنند و کبد کاملاً از کار می‌افتد و حتی سرطان کبدی ایجاد می‌شود.

🔸 نکته: اگر فرد مبتلا به هپاتیت C، هم‌زمان مبتلا به بیماری‌های دیگری نظیر هپاتیت B و یا HIV باشد، سرعت پیشرفت بیماری مزمن کبدی بیشتر می‌شود.

نکات مهم در مشاوره بیماران:

رعایت نکات زیر می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری مزمن کبدی و آسیب ناشی از آن را کاهش دهد:

• عدم مصرف هر نوعی از نوشیدنی‌های الکلی (الکل در مبتلایان به هپاتیت C کشنده است)
• عدم مصرف خودسرانه داروهای مختلف (اغلب داروهای مصرفی از طریق کبد از بدن دفع می‌شوند و در صورت آسیب کبدی، مصرف این داروها حتی استامینوفن ساده می‌تواند باعث تشدید آسیب شود)
• عدم مصرف خودسرانه انواع ویتامین‌ها و قرص‌های آهن

درمان:

بیماری هپاتیت C مزمن با استفاده از داروهای مؤثر، قابل درمان است. با مصرف منظم داروهای موجود، عمدتاً در طول مدت ۳ ماه، در بیش از ۹۵٪ موارد بهبودی کامل حاصل می‌شود، به‌گونه‌ای که ویروس از بدن پاک شده و دیگر بیماری کبدی ادامه پیدا نمی‌کند و نیز ویروس به سایرین منتقل نمی‌شود.
در واقع درمان هپاتیت C، مهم‌ترین راه پیشگیری از گسترش این بیماری می‌باشد و در حال حاضر در دسترس است.

پیام‌های کلیدی:

1. هپاتیت یکی از علل اصلی سرطان کبد و یک قاتل جهانی رو به رشد است.
2. هپاتیت‌های ویروسی مزمن سالانه باعث ۱.۳ میلیون مرگ می‌شود که بیشتر آن‌ها ناشی از سرطان کبد و سیروز (نارسایی شدید کبد) است؛ یعنی ۳۵۰۰ مرگ در هر روز.
3. هپاتیت‌های B و C با ۸۰۰۰ مورد ابتلای جدید روزانه، بی‌صدا و آرام در حال گسترش هستند.
4. دانستن وضعیت ابتلا به هپاتیت B و C اولین قدم برای متوقف کردن سرطان کبد است.
5. اکثر افراد مبتلا به هپاتیت B یا C نمی‌دانند که آلوده شده‌اند.
6. تشخیص زودهنگام، اولین قدم برای دسترسی به درمان نجات‌بخش و پیشگیری از سرطان کبد است.
7. آزمایش – به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند – برای پایان دادن به هپاتیت بسیار مهم است.
8. ما می‌توانیم تا سال ۲۰۳۰ از ۲.۸ میلیون مرگ جلوگیری کنیم؛ اما تنها در صورتی که جهانیان اکنون اقدام کنند.
9. حذف هپاتیت در دسترس است. ما واکسن، درمان‌های اثربخش و ابزارهای اثبات‌شده برای جلوگیری از انتقال هپاتیت‌های ویروسی داریم.
10. بسیاری از موارد هپاتیت تا زمانی که بیماری پیشرفت کرده باشد، تشخیص داده نمی‌شوند.

با تشخیص به‌موقع و مراقبت‌های یکپارچه و مردم‌محور، جان انسان‌ها نجات پیدا می‌کند و سرطان کبد قبل از شروع، متوقف می‌شود.

پیام‌های آگاهی‌بخشی و پیشگیری:

1️⃣ «هپاتیت B و C را بشناسید. همین حالا اقدام کنید! آزمایش دهید، واکسینه شوید و سلامت کبد خود را کنترل کنید.»
2️⃣ «پس از ابتلا، هپاتیت B و C نمی‌توانند صبر کنند! تشخیص زودهنگام جان انسان‌ها را نجات می‌دهد. همین امروز آزمایش دهید.»
3️⃣ «از هپاتیت‌های ویروسی پیشگیری کنید – موازین بهداشتی را رعایت کنید، واکسینه شوید و از تزریقات غیرایمن خودداری کنید.»
4️⃣ «یک دوره واکسن می‌تواند از هپاتیت B جلوگیری کند. یک آزمایش می‌تواند جان شما را نجات دهد. منتظر نمانید!»

پیام‌های حمایت و همبستگی:

5️⃣ «برای ریشه‌کن کردن هپاتیت C در کنار هم بایستیم. هیچ‌کس نباید در سکوت رنج ببرد.»
6️⃣ «امید، بهبودی و سلامتی برای همه مبتلایان به هپاتیت C وجود دارد. شما تنها نیستید!»
7️⃣ «در روز جهانی هپاتیت، بیایید برای مبارزه با انگ و حمایت از مبتلایان متحد شویم.»

پیام‌های انگیزشی و دعوت به اقدام:

8️⃣ «آینده بدون هپاتیت‌های B و C از شما شروع می‌شود. آزمایش دهید. درمان شوید. بهبود یابید!»
9️⃣ «هپاتیت‌های B و C را ریشه‌کن کنید – زیرا هر جانی مهم است!»
🔟 «دیگر سکوت نکنید! صحبت کنید، آگاهی‌رسانی کنید و به پایان دادن به هپاتیت B و C کمک کنید.»