آسم
شرح بیماری
آسم عبارت است از يک بيماری مزمن همراه با حملات مكرر خسخس و تنـگي نفس. اين بيماری در تمـام سنيـن مي‌توانـد وجـود داشته باشد اما 50% از موارد، كودكان زير 10 سال هستند.
آسم بيشتر در پسران رخ مي‌دهد تا دختران، اما در آسمي كه در سنين بزرگسالي آغاز ميشود زنـان سهم بيشتـري را به خود اختصاص مي‌دهند.
علایم
در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است علائم زیر در فرد بروز نماید:
- احساس فشردگي در قفسه‌‌سينه و تنگي‌‌نفس
- خسخس سينه به هنگام دم و بازدم
- سرفه بيماران معمولا خشك بوده و اغلب در اواسط و آخرشب و اوايل صبح و يا هنگام ورزش و يا مواجهه با محركها بدتر ميشود .اگر سرفه بيمار بيش از 4 هفته ادامه يابد بايد از نظر ابتلا به آسم مورد ارزيابي قرار گيرد
- تنفس سريع و سطحي كه به هنگام نشستن بهتر ميشود.
- تنگي نفس : در حالت طبيعي تنفس به راحتي انجام ميگيرد . احساس كمبود هوا وبروز تنگي نفس ممكن است به دليل بيماري اسم باشد.
- خس خس سينه : نوعي صداي زير است كه معمولا در زمان بازدم و بیشتر در هنگام شب و انجام ورزش شديد شنيده ميشود . افراد مبتلا به آسم به طور مكرر دچار خس خس ميشوند.
- احساس فشار و سنگيني در قفسه سينه
- شدت علايم فوق در ساعات مختلف شبانه روز ، فصول گوناگون و حالات مختلف بيماري متفاوت است ضمن انكه ممكن است همه علايم ذكر شده در يك بيمار وجود نداشته باشد
علل شایع
عدم كنترل كامل بيماري ممكن است علل متعددي داشته باشد كه مهمترين آنها عبارتند از :
1-تماس با عوامل محرك و اغاز گر بيماري
2-تكنيك غلط استفاده از داروها
3-مصرف نامنظم داروها
4-ناكافي بودن داروهاي مصرفی
5-وجود بيماريهاي همزمان مانند سينوزيت ،ريفلاكس گوارشي ،آلرژي بيني و اگزما
عوامل خطر
- وجود ساير بيماريهاي حساسیتی مانند اگزما يا تب يونجه
- سابقه خانوادگي آسم يا حساسیت‌هاي ديگر
- قرار گرفتن در معرض آلاينده‌هاي خطر
- سيگار كشيدن
- استرس‌هاي مختلف، عفونت‌هاي ويروسي، ورزش، ناراحتي عاطفي، بوهاي زيان‌بار و دود تنباكو
عوارض احتمالي
به دنبال بروز بیماری آسم ممکن است عوارض زیر در بیمار بروز نماید:
- نارسايي تنفسي
- عفونت ريه و مشكلات مزمن ريوي در اثر حملات مكرر آسم
- پنوموتوراكس (وارد شدن هوا به فضاي اطراف ريه‌ها)
پیشگیری
در صورت بروز آسم با انجام اقدامات زیر می‌توانید بهبودی سریع‌تری داشته باشید. این اقدامات عبارتند از:
- مراقبت اورژانس و بستري كردن در موارد حملات شديد آسم
- روان درماني يا مشاوره، در صورتي كه آسم با استرس ارتباط داشته باشد.
- درمان براي حساسيت‌زدايي از بعضي مواد حساسیت‌زای خاص
- حتي‌المقدور مواد آلرژي‌زا و آزار دهنده را از خانه و محل كار حذف كنيد.
- داروهايي را كه به طور منظم استفاده مي‌كنيد هميشه به همراه داشته باشيد.
- به هنگام حملات بنشينيد.
- در زمان‌هايي از سال كه مواد حساسیت‌زا در محيط فراوان هستند در منزل بمانيد.
تشخیص
تشخیص توسط پزشک با اخذ شرح‌حال و معاینه دقیق بیمار صورت میپذیرد. در صورت نیاز از دیگر روشهای تشخیصی از جمله موارد زیر استفاده میشود:
- تست عملکرد ریه
- تصویر ساده قفسه سینه
- اندازهگیری گازهای خون شریانی
- تستهای خونی
- پالس اکسی متری (کاهش اشباع اکسیژن شریانی را نشان می‌دهد)
- در صورت نیاز با تجویز پزشک آزمایشهای دیگری را نیز باید انجام دهید.
درمان
- اکسیژن درمانی
- استفاده از بخور
- تغذیه مناسب و رژیم متعادل
- انجام ورزشهای شل سازی عضلات مانند یوگا
- تجویز ضد حساسیت در صورتی که دلیل ایجاد آسم حساسیت به مادهای خاص باشد.
شیوه استفاده از اسپری
- درب اسپری را برداشته و آن را به خوبی تکان دهید.
- ابتدا دو الی سه تنفس عمیق انجام دهید.
- ظرف دارو را به صورت وارونه طوری نگه دارید که انگشت اشاره در بالا و شست در پایین ظرف قرار گیرد.
- قطعه دهانی را در دهان قرار دهید و درحالیکه نفس می‌کشید با انگشت اشاره ظرف دارو را فشار دهید تا اولین پاف دارو را بزنید.
- به مدت 5 تا10 ثانیه درحالیکه اسپری همچنان در دهانتان است چند نفس بکشید.
- بعد از استفاده از اسپری دهان خود را بشویید زیرا برخی اسپری‌ها باعث بروز برفک دهانی می‌شوند.
- جهت استفاده از اسپری بهتر است از آسم یار استفاده کنید.
فعاليت
در زمان بروز حملات آسم موارد زیر را جهت فعالیت مد نظر داشته باشید:
- فعاليت خود را حفظ كنيد، اما از فعاليت‌هاي ورزشي ناگهاني خودداري كنيد. اگر به دنبال ورزش سنگين، حمله آسم رخ دهد، بنشينيد و استراحت كنيد. مقدار كمي آب گرم بنوشيد.
- درمان با داروهاي گشادكننده نايژه و داروهای ضدالتهابی استنشاقی غالباً از آسم ناشي از ورزش پيشگيري به عمل مي‌آورد.
بهتر است فرد مبتلا به آسم از انجام برخي ورزشها نظير شنا در استخرهاي حاوي كلر واسكي در هواي سرد وخشك اجتناب نمايد. همچنين اقداماتي نظير گرم كردن بدن و يا مصرف برخي از داروها فعاليت ورزشي را انجام دهد.
نكات مهم و اوليه در درمان حمله آسم
تشديد يا بدتر شدن آسم كه اصطلاحا به آن حمله اسم گفته ميشود ميتواند در هر زماني براي بيمار مبتلا به آسم اتفاق بيفتد ، اين بدتر شدن علايم باليني ميتواند به سرعت ( در عرض چند ثانيه يا چند روز ) رخ دهد.كمك هاي اوليه در حمله آسم ميتواند زندگي بيمار را نجات دهد بنابراين آشناييي با علايم خطر زودرس حمله اسم واقدامات اوليه درماني ، ميتواند از بروز مشكلات جدي تر جلوگيري كند.
در صورت بروز برخورد با فرد دچار حمله آسم اقدامات اوليه زير را انجام دهيد
بيمار را در وضعيت نشسته يا خوابيده قرار دهيد (بعضي از بيماران تمايل دارند در وضعيت نشسته با اندكي تمايل به سمت جلو قرارگيرند زيرا در اين حالت راحتتر نفس ميكشند.
*خونسردي خود را حفظ كنيد و به بيمار آرامش واطمينان خاطر دهيد .
*مطابق دستورالعمل مكتوب بيمار ،درمان را مرحله به مرحله انجام دهيد و در صورت نداشتن دستورالعمل مكتوب ، هر20دقيقه 4 پاف سالبوتامول استنشاقي (در بزرگسال تا 8 پاف )به كمك محفظه مخصوص (دم يار /آسم يار /آسان نفس)به بيمار دهيد
*در صورت عدم پاسخ به درمان ويا بدتر شدن حال بيمار ،فورا به اورژانس 115 تماس بگيريد وتا رسيدن اورژانس استفاده از اسپري سالبوتامول را ادامه دهيد.چنانچه در روستا ويا درمناطق دورافتاده هستيد به دنبال دريافت كمك از بهورز يا مراقب سلامت در خانه بهداشت آن منطقه باشيد.
تهيه وتنظيم :منيرقادري سوپروايزر آموزش به بيمار
تاييد كننده:خانم دكتر اشرف السادات صابر نژاد متخصص داخلي
