سنگ ادراري
- شرح بیماری
سنگ‌ها از كليه تا مثانه ممكن است در هر جايي تشكيل شود. انـدازه سنگ‌ها از رسوبات ريز دانه‌اي كه اصطلاحاً شن ادراري ناميده مي‌شود تـا سنگ‌هاي بزرگ مثـانه كـه ممكن است اندازه پرتقال باشند، متفاوت است. در حدود نيمي از بيماران با يك سنگ كليه، ممكن است در طي 5 سال بعد دچار حملات ديگري از سنگ كليه شوند.
- علائم
تظاهرات باليني بستگي به وجود انسداد و عفونت دارد. در صورت بروز سنگ‌های ادراری علائم به صورت زیر مشاهده می‌شود:
- درد عميق و شديد در منطقه دنده‌اي – مهره‌اي (دردي كه از كليه منشا مي‌گيرد، در زنان به قسمت جلو و پايين مثانه و در مردان به بيضه‌ها انتشار مي يابد).
- اغلب خون در ادرار وجود دارد.
- چرك ممكن است در ادرار باشد.
- تهوع و استفراغ
- احتمال اسهال و ناراحتي‌هاي شكمي وجود دارد.
- تكرر و سوزش ادرار ( غالبا بيمار تمايل به ادرار كردن دارد اما مقدار خيلي كمي ادرار دفع مي‌كند كه معمولا به علت ساييدگي ناشي از وجود سنگ، در ادرار خون وجود دارد).
- علل شایع
- غلظت موادي مانند اگزالات كلسيم، فسفات كلسيم، اسيد اوريك كه در ادرار افزايش مي يابد.
- كمبود موادي مانند سيترات
- كمبود مايعات در بدن بيمار
- عفونت ادراري
- ركود ادراري
- دوره‌هاي بي حركتي
- اختلالات ژنتيكي
- تحقیقات نشان می‌دهد كه نوشابه‌های گازدار ( انواع كولا ) یكی از موادی است كه موجب تولید سنگ كلیه می‌شود.
- عوارض احتمالی
به دنبال ایجاد سنگ‌های ادراری ممکن است عوارض زیر در بیمار بروز نماید:
- اختلال عملکرد مزمن مثانه: سنگ‌های مثانه‌ای که درمان نمی‌شوند، می‌توانند مشکلات ادراری دراز مدتی مانند سوزش و درد در حین ادرارکردن یا تکرر ادرار ایجاد کنند. همچنین سنگ‌های مثانه می‌توانند در دهانه مجرای ادرار، جایی که ادرار از مثانه خارج شده به سمت مجرای ادراری رفته و مسیر عبور ادرار را مسدود کنند.
- عفونت‌های دستگاه ادراری
- از بین رفتن کلیهها
- تشخیص
پزشک جهت تشخیص از اقدامات زیر استفاده می‌نماید:
- راديوگرافي ساده از كليه، مثانه و حالب
- تست ادرار 24 ساعته
- آزمايش خون و ادرار
- عادات غذايي
- تاريخچه دارويي
- تاريخچه خانوادگي در مورد سنگ‌هاي ادراري
- درمان
- سنگ با قطر كمتر از 5 ميليمتر خود به خود دفع مي‌شود. سنـگ‌هاي بزرگتر را با استفاده از سنگ شكن يا جراحي خارج مي‌كنند.
- هـدف فوري در درمان تسـكين درد است كه از مسكن‌هاي مخدر استفاده مي شود.
- حمام داغ يـا استفاده از گرماي مرطوب روي ناحيه پهلوها مفيد مي‌باشد.
- غير از مواردي كه بيمار به علت استفراغ يا نارسايي قلبي نياز به محدوديت مايعات دارد، بيماران بايد مصرف مايعات را افزايش دهند.
درمان توسط سنگ شكن:
- در اين روش سنگ‌ها توسط امواج شوك كه از طريق آزاد شدن انرژي و انتقال آن از طريق آب مي‌باشد، شكسته می‌شوند.
- وجود خون در ادرار تا چند روز پس از سنگ شكني طبيعي است و اشكالي ندارد.
درمان جراحي :
- امروزه فقط 1تا 2 درصد بيماران جراحي مي شوند.
- فعالیت
در صورت ابتلا به سنگ‌های ادراری فعالیت خود را به صورت برنامه ریزی نمائید:
- ورزش و فعاليت روزانه از تشكيل سنگ‌هاي ادراري پيشگيري مي‌كند.
- ورزش‌های سبک در فضای باز مانند قدم زدن، دوچرخه سواری و طناب زدن مفيد است. عدم تحرک و شیوه زندگی ساکن و بدون حرکت، توقف ادرار را افزایش می‌دهد.
- از عرق کردن زياد که باعث کاهش ادرار و افزايش غلظت آن می‌شود بايد اجتناب کنید.
- برای درمان سنگ‌هایی که در حالب قرار می‌گیرند طناب زدن نیز راهکار مناسبی است.
- رژیم غذایی و تغذیه
بسته به اینکه سنگ‌های ادراری از چه نوعی باشد رژیم غذایی خود را به صورت زیر تنظیم نمائید:
سنگ‌هاي كلسيمي
- مصرف زياد مايعات
- محدوديت پروتئين (گوشت، مرغ، ماهي، تخم مرغ)
- محدوديت نمك
- محدوديت كربوهيدرات‌هاي ساده (قند، شكر، شيريني)
سنگ‌هاي اسيد اوريكي
- مصرف مايعات فراوان
- مصرف سبزيجات تازه
- مصرف رژيم غذايي كم پورين
- غذاهايي كه حاوي پورين هستند عبارتند از : ماهي، صدف، ماهي كولي، مارچوبه، قارچ، گوشت كه اين افراد بايد مصرف اين غذاها را كاهش دهند.
سنگ‌هاي اگزالاتي
- مصرف مايعات فراوان ( بيش از 4 ليتر در روز ).
- اغلب لازم است در طول شب نيز بيدار شده و آب بنوشند.
- لازم است رژيم سرشار از سبزيجات تازه مصرف شود.
- نوشیدن روزانه یك لیوان آب پرتقال بهتر از سایر انواع مركبات در پیشگیری از تشكیل مجدد سنگ كلیه موثر است.
- عدم محدودیت مصرف لبنیات
- در چه شرایطی به پزشک مراجعه نمائید؟
- افزایش درد
- عدم توانایی در تخلیه ادرار
- تغییر در رنگ وبوی ادرار
- درجه حرارت بالاتر از 38 و در صورت داشتن سرگیجه
- کاهش فشار خون
- رنگ پریدگی
- عرق سرد و تاری دید
آخرين بازنگري : -1402
تهيه كننده واحدارتقا سلامت دكتر ابراهيم رسوليان :تاييد كننده
