خونريزي داخل مغزي
- شرح بیماری
- مغز و نخاع دارای بافتی نرم است که درون جمجمه قرار گرفته است و به وسیله‌ی پرده‌هایی به نام مننژ محافظت می‌شوند که سه لایه آن از داخل به خارج عبارتند از:
- نرم‌شامه: پرده ظریفی است که روی مغز و نخاع قرار می‌گیرد.
- عنکبوتیه: پرده ظریفی است که بین سخت‌شامه و نرم‌شامه قرار می‌گیرد و در این فضا مایع مغزی نخاعی وجوددارد.
- سخت شامه: پرده ضخیمی است که سطح داخلی استخوان جمجمه و سطح خارجی عنکبوتیه را می‌پوشاند.
- مایع مغزی نخاعی، مایعی شفاف و بدون رنگ است که از بطن‌های مغزی تولید می‌شود. به طور طبیعی همه انسان‌ها، مقداری مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز و نخاع خود دارند، این مایع به طور مرتب در اطراف مغز و نخاع در حال چرخش است و مواد مغذی را در اختیار سلول‌های عصبی قرار می‌دهد و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز را دور می‌کند. چهار بطن در مغز وجود دارد: بطن‌های چپ و راست کناری و بطن‌های سوم و چهارم. بطن‌ها وظیفه تولید مایع مغزی-نخاعی را برعهده دارد. خونریزی داخل مغزی یعنی خونریزی که در داخل بافت مغز رخ داده و بطور عمده با ایجاد فشار روی بافت اطراف سبب بروز علائم می‌شود.
- انواع خونریزی داخل مغزی
- خونریزی بالای سخت‌شامه: لخته یا هماتوم بدنبال ضربه‌ی ناشی از شکستگی جمجمه ایجاد می‌شود. بیمار دوره کوتاهی از عدم هوشیاری را تجربه کرده و بعد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. به همین سبب لازم است در هر بیماری که به دنبال ضربه به سر دوره‌ای از بیهوشی داشته است، سی‌تی‌اسکن انجام شود.
- خونریزی داخل بطن‌های مغزی بسیار نادر و بیشتر در نوزادان تازه متولد شده به ويژه در نوزادانی كه قبل از هفته ۳۲ به دنيا مي‌آيند، شایع می‌باشد.
- خونریزی یا هماتوم زیر سخت شامه‌ای به تجمع خون بین سخت‌شامه و عنكبوتيه گفته ميشود. منشا خونریزی‌ها اغلب وریدی يا سياهرگي و بیشتر وریدهای کوچک می‌باشد به همین دلیل ممکن است علائم ديرتر بروز كنند.
- علائم
در زمانی که فرد دچار خونریزی مغزی می‌شود ممکن است علائم زیر در فرد بروز نماید:
- سردردهای راجعه که هر روز بدتر می‌شوند. غالباً طی بیهوشی در فرد دنبال ميشود.
- خواب‌آلودگي، گيجي، تشنج يا اغما.
- اختلالات بینایی
- استفراغ بدون تهوع
- مردمک‌هایی به اندازه متفاوت (گاهی اوقات)
- كرختي، ضعف يا عدم توانايي حركت دادن يك طرف بدن.
- ضربان قلب و تنفس سريع.
- سفتي گردن همراه با درد در هنگام حركت.
- علل و عوامل تشديد كننده
از عللی که باعث ایجاد خونریزی مغزی می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آسيب به سر که شايع ترين علت می‌باشد.
- تومور مغزی
- عفونت در هر قسمت از دستگاه عصبي مركزي.
- پارگي يك آنوريسم یا قسمت ضعيف شده يك شريان كه از هنگام تولد وجود داشته است. غالباً قبل از پارگي، فشارخون بالا يا تصلب شرايين وجود دارد.
- مشکلات خونريزي دهنده مانند كم‌خوني سلول داسي شكل، لوسمي يا سرطان خون و هر اختلالي كه عارضه جانبي يك داروي تجويز شده باشد.
- مصرف داروهای حل کننده لخته و ضد انعقادی.
- فشار خون بالا
- عوارض احتمالي
به دنبال خونریزی مغزی عوارض زیر ممکن است در فرد ایجاد شود:
- مرگ يا ناتواني دائمي شامل فلج نسبی یا کامل، تغییرات رفتاری و شخصیتی و مشکلات گفتاری.
- ورم مغز و افزايش فشار داخل جمجمه
- عوارض جراحی مانند عفونت و خونریزی
- عوارض بیهوشی مانند حساسیت به داروها
- تشخیص
پزشک جهت تشخیص خونریزی مغزی اقدامات تشخیص زیر را انجام می‌دهد:
- سي.تي.اسكن
- ام.آر.آي
- آزمایش مایع مغزی-نخاعی
- ميلوگرافي: نوعی تصویربرداری خاص از مجراي نخاعي و طناب نخاعي كه مستلزم سوراخ كردن نخاع و تزريق ماده حاجب قابل مشاهده در فيلم راديوگرافي است.
- درمان
هدف از درمان پيشگيري از عوارض حسی-حرکتی می‌باشد که مستلزم بستري شدن در بيمارستان است. درمان‌های رایج عبارتند از:
- جراحي براي توقف خونريزي و برداشتن خون لخته شده.
- داروهايي كه تورم و فشار مغز را كاهش دهند و در صورت نياز ساير علائم مانند تشنج را كنترل كنند.
- درمان توانبخشی: بسیاری از بیمارانی که بیماری آنها به موقع تشخیص داده شده و درمان شده‌اند، با اقدامات بازپروری، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی توانسته‌اند زندگی عادی و طبیعی داشته باشند.
- فعاليت
در زمانی که فرد دچار خونریزی مغزی می‌شود لازم است فعالیت‌های خود را به صورت زیر تنظیم نماید:
- استراحت مطلق در بستر تا برطرف شدن كامل خونريزي
- پس از درمان در صورتي كه برخي از كاركردهاي حركتي خود را از دست داده باشيد، كاردرماني و فيزيوتراپي به شما كمك خواهند كرد تا براي به دست آوردن مجدد مهارت‌‌هاي پايه مانند غذا خوردن، لباس پوشيدن و توالت رفتن از اندام‌هاي آسيب ديده خود استفاده كنيد.
- پس از بهبود، تا حدي كه مي توانيد، فعاليت در زمان قبل از ابتلا به اين بيماري را از سر بگيريد. بهبودي 6 تا 12 ماه طول مي‌‌كشد.
- رژيم غذايی و تغذیه
با توجه به وضعیت بیمار رژیم غذایی وی به صورت زیر تنظیم می‌شود:
- ممكن است لوله‌اي داخل بيني براي تغذيه يا تخليه ترشحات معده گذاشته شود و تغذیه از این طریق انجام گیرد.
- در صورت ثابت ماندن وضعيت و نبود خطر براي بيمار، حركت دادن و تغذيه دهاني با صلاحديد پزشك آغاز می‌شود.
- نكته مهم در مورد اين گروه از بيماران، مشكلات بلعي است و تغذيه سريع، مي‌تواند باعث ورود غذا به مجاري تنفسي و ايجاد حالت خفگي يا ذات‌الريه شود. پس غذا خوردن بايد كاملا با احتياط باشد و از غذاهاي مايع و رقيق شروع و به‌تدريج به مقدار آن افزوده شود.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر (میوه‌ها و سبزیجات) حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم و کم چرب پیروی کنید.
- در صورت مصرف الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، آن را از رژیم غذایی خود حذف نمایید.
- مراقبت
افرادی که دچار خونریزی مغزی شده‌اند با توجه به شدت آسیب لازم است جهت عدم پیشرفت علائم و بهبودی نسبی سریعتر مراقبت‌های زیر را مد نظر قرار دهند:
- ممکن است مدتي قادر به حرکت نباشید و نتوانید موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ كنید و زمين بخورید. پس نظارت و كمك اطرافيان و كاركنان پزشکي هنگام راه رفتن شما ضروري است. به تنهایی اقدام به راه رفتن نکنید.
- از چرخاندن بیش از حد سر خودداری کنید.
- از سرفه، عطسه و باد انداختن در بینی خودداری کنید. زیرا باعث فشار آمدن به ناحیه عمل خواهد شد.
- در چه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمایید؟
- اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان هر يك از علائم خونريزي مغزی را داشته باشيد. اين يك وضعیت اورژانسی است.
- در صورت عود علائم پس از جراحی.
- در صورت وجود «شنت» مغزی، چنانچه در اثر حادثه‌ای مانند تصادف «شنت» از کار افتاد و علائمی مانند تحریک‌پذیری و استفراغ‌های مکرر، اختلال در هوشیاری و بینایی ایجاد شد، باید بیمار را به سرعت به مرکز درمانی منتقل کرد.
